Isang lalaki na may autism ang pinagsusuntok, sinakal, tinusok, at kinuryente gamit ang taser sa loob ng EDSA Bus Carousel. Ayon sa balita, ang biktima—tinawag na Alias Mark—ay 25 taong gulang at may autism spectrum disorder (ASD).
Nangyari ang insidente noong June 9, 2025. Sabi ng pamilya ni Mark, tumakas siya mula sa kanilang bahay sa San Jose Del Monte, Bulacan. Pagkakasakay niya sa bus, sinaktan siya ng ilang pasahero habang may mga nanonood lang. Wala ni isa ang umawat.
Sa video, maririnig pa ang sigaw niya habang kinukuryente. Nakauwi siyang mag-isa, sugatan, at natakot. Hanggang ngayon, hindi pa siya naipapa-checkup dahil gipit ang pamilya nila at humihingi sila ng medical at legal assistance.
Bilang tugon, sinuspinde ng DOTr ang lisensya ng driver at konduktor ng 90 araw. Ang LTFRB naman ay pansamantalang pinatigil ang operasyon ng 10 bus units ng kumpanyang Precious Grace Transport habang may imbestigasyon.
Pero bilang magulang, hindi namin basta matanggap ang mga nangyari.
Paano kung anak mo ’yon?
Bilang Magulang, Ang Sakit Panoorin
Kung anak ko ’yon, baka hindi na siya makalabas ng bahay.
Baka mawalan siya ng tiwala sa mga tao.
At ako, bilang magulang, baka mawalan ako ng tiwala sa mundo na dapat sana’y nagpoprotekta sa kanya.
Kami, mga magulang ng batang may autism, araw-araw naming iniisip:
Maiintindihan ba siya ng iba?
Pagtatawanan ba siya?
O mas malala—baka saktan pa siya.
Tigilan na ang Maling Pananaw sa Autism
Hanggang ngayon, marami pa rin ang hindi nakakaintindi sa autism.
Yung iba, ang tingin:
-
“Pasaway lang yan.”
-
“May topak.”
-
“Walang pag-asa.”
Pero ang totoo, autism is not bad behavior.
Ito ay isang kondisyon sa pag-iisip at pag-unlad ng bata (neurodevelopmental condition).
Hindi sila bastos.
Hindi sila delikado.
Iba lang talaga ang paraan nila ng pag-react sa paligid—lalo na kung maingay, maliwanag, o stressful ang sitwasyon.
Anong Gagawin Mo Kung Nakita Mo ’To?
Kung saksi ka sa ganito, may choice ka:
Manahimik? Mag-video? O kumilos?
Puwede kang:
-
Magsalita: “Kuya, baka kailangan ng tulong.”
-
Lumapit sa konduktor, driver, o ibang pasahero.
-
Tumawag sa otoridad o i-report ang insidente.
-
Turuan ang anak mo na hindi ok ang manahimik kung may naaapi.
Empathy Begins at Home
Tinuturuan natin ang anak natin na mag-“po” at “opo.”
Pero tinuturuan ba natin sila na respetuhin ang mga batang naiiba sa kanila?
Na huwag pagtawanan ang bata na hindi marunong makipaglaro gaya ng iba?
Na ang tunay na kabaitan ay ipinapakita hindi lang sa kaibigan, kundi lalo na sa mga bata na madalas hindi naiintindihan ng karamihan?
Empathy is a value. At tayo ang unang nagtuturo niyan.
May Batas na Nagpoprotekta sa Mga Katulad ni Mark
Baka hindi alam ng iba, pero may mga batas sa Pilipinas na layong protektahan ang mga Persons with Disabilities (PWDs)—kasama na ang mga may autism.
Narito ang ilan sa kanila:
1. RA 7277 – Magna Carta for Persons with Disability
Ito ang pangunahing batas na nagsasabing may pantay na karapatan ang mga PWD sa edukasyon, trabaho, transportasyon, at proteksyon laban sa diskriminasyon.
Ibig sabihin:
Hindi puwedeng saktan, i-bully, o tanggihan ang isang tao dahil lang sa kondisyon niya. Lalo na sa mga pampublikong lugar gaya ng bus.
2. RA 9442 – Anti-Discrimination Law for PWDs
Mas pinalawak ng batas na ito ang proteksyon para sa PWDs.
May malinaw na parusa para sa mga nananakit, nanlilibak, o nandidiskrimina sa kanila.
Maaaring makulong ang gumagawa ng ganito—at magbayad ng multa.
3. RA 11106 – The Autism Care Act (proposed/being refined)
Habang hindi pa ito ganap na batas, may mga panukala na itinataguyod ang mas malinaw na suporta para sa mga may autism—gaya ng therapy, early detection, at inclusive public systems.
Kaya kung may nakakita sa ganitong pang-aabuso, puwede itong i-report sa barangay, pulisya, o sa mga ahensyang gaya ng NCDA (National Council on Disability Affairs) at CHR (Commission on Human Rights).
Hindi excuse ang pagiging “walang alam sa autism” para manakit ng tao.
Paano Kung Anak Mo ’Yon?
Ang lalaking sinaktan sa bus ay hindi lang headline.
Hindi lang “viral video.”
Isa siyang anak. May kapatid. May pamilya.
May damdamin.
At kung hindi tayo kikilos ngayon, baka anak mo na ang susunod.
Paano Ka Makakatulong?
-
I-share ang kwento ni Mark para dumami ang nakakaintindi.
-
Maging mapagmasid—huwag manahimik kung may naaapi.
-
Turuan ang anak mong maging mabait sa lahat, hindi lang sa pamilyar.
-
Suportahan ang mga pamilyang may anak na may special needs.
-
I-follow ang autism advocates at organizations para sa tamang kaalaman.
Hindi mo kailangang maging expert para tumayo para sa tama.
Kailangan mo lang magmalasakit.
