Mahirap talagang umiwas sa pagkain ng matatamis at masasarap pero paano nga ba maiiwasan ang diabetes, kahit kumakain ng mga ito? Ating alamin dito!
Mababasa sa artikulong ito:
- Ano ang diabetes?
- Apat na pangunahing uri ng diabetes
- Paraan kung paano maiiwasan ang diabetes:
Ano ang diabetes?
Ang diabetes ay isang kondisyon na nagpapahina sa kakayahan ng katawan na maproseso ang glucose sa dugo, kilala bilang blood sugar.
Ayon kay Doktora Leni-lee Chua, internal medicine doktor, sa VRP Medical Center sa isinagwa naming webinar sa aming theAsianparent Philippines Facebook page,
“Ang pagkakaroon ng diabetes ay kadalasang, walang sintomas. Kaya hanggang maaari ay kailangan mo magpakonsulta ng iyong blood sugar sa iyong doktor.”
Ang pagkakaroon ng iba’t ibang uri ng diabetes ay maaaring mangyari depende sa type ng iyong diabetes. Hindi lahat ng form ng diabetes, ay dahil sa pagkakaroon ng sobrang timbang o kaya hindi pag-eehersisiyo. Sa katunayan, ang iba ay mayroon ng diabetes kahit na sila ay bata pa.
Apat na pangunahing uri ng diabetes
Larawan mula sa iStock
I-type ang 1 diabetes
Ang Type 1 diabetes ay isang kondisyon kung saan ang iyong immune system mismo ang sumisira ng insulin sa iyong pancreas.
- Labis na Pagkauhaw
- Palaging nagugutom
- Panunuyo ng bibig
- Pananakit ng tiyan at Pagsusuka
- Palaging naiihi
- Hindi mapaliwanag na pagbaba ng timabang
- Palaging Pagod
- Panlalabo ng mga mata
- Palaging hingal (Maaaring tawagin ito ng ‘yung doktor bilang Kussmaul respiration)
- Impeksyon sa ‘yung balat, urinary tract at ari of your skin, urinary tract, or vagina
- Palaging naiirita
- Pag-iihi sa kama sa mga bata
Sintomas na kailangan ng tawagin ang iyong doktor:
- Panginginig at Pagkahilo
- Pagbilis ng paghinga
- Pangangamoy prutas ng iyong hininga
- Pananakit ng puson
- Pagkahimatay
Risk Factors
Limang porsiyento lang ng mga tao ang mayroong sakit na type 1 diabetes. Naapektuhan nito ang parehong babae at lalaki. Ikaw ay madaling magkaroon kapag :
- Mas bata sa 20 taong gulang
- ikaw ay puti
- Mayroong kapatid o magulang na mayroong Type 1
Diagnosis
Kapag sa tingin ng iyung doktor ay may diabetes ka, titignan nila ang iyong blood sugar levels. Maaari rin nilang suriin ang iyong ihi para sa glucose o kemikal na ginagawa ng iyong katawan kapag walang sapat na insulin.
Paano maiiwasan ang diabetes. | Larawan mula sa Background photo created by xb100 – www.freepik.com
Gamot
Ang mga taong may type 1 diabetes ay kayang mabuhay ng mahaba at malusog na pamumuhay. Kailangan mo lang bantayan ang iyong blood sugar.
Ang iyong doktor ay magbibigay hanggang saan dapat ang iyong number kapag nagtutusok ng insulin. Pwedeng i-adjust ang iyong insulin, pagkain at mga aktibidad pag kinakailangan.
Lahat ng taong may type 1 diabetes ay kinakilangan ng insulin shot para makontrol ang kanilang blood sugar. Ipapaliwanag ng inyong doktor kung ano ba ang insulin, ilan sa maaari niyang mabanggit ay ang mga sumusunod:
“Onset” – gaano katagal ito umabot sa iyong bloodstream at umpisahan pababain ang iyong sugar levels.
“Peak time” – ito ay ang pagbaba ng iyong blood sugar gamit ang iyong insulin.
“Duration” – gaano kahaba ito magtatrabaho pag tapos ng onset.
Ayon kay Doktora Chua,
“Kadalasan, ang mga patients na type I diabetes ay hindi maaaring tanggalin ang insulin, dahil ito ang nagsisilbing paraan para makapasok po ‘yung sugar sa kanyang katawan para magamit ng mga cells.”
I-type ang 2 Diabetes
Sa type 2 diabetes, ang iyong katawan ay hindi magamit ang iyong insulin upang idala ang glucose papunta sa iyong cells. Ito ay nagreresulta na pagre-rely ng iyong katawan sa mga alternatibong sources katulad ng tissues, muscles and organs. Ito ay chain reaction na magreresulta ng iba’t ibang sintomas.
Sanhi ng type 2 diabetes.
Kapag ikaw ay may type 2 diabetes, ang iyong katawan ay magiging resistant na sa insulin. Ibig sabihin, ang iyong katawan ay hindi na ginagamit nang maayos ang hormone. Ito ay nagpuwepuwersa sa iyong pancreas na magtrabaho ng dalawang beses para makagawa ng maraming insulin.
Kalaunan, ito ay makakasira ng cells sa iyong pancreas at maaaring hindi na makagawa ng insulin.
Maaaring makontrol ang iyon type 2 diabetes. Papayuhan ka ng iyong doktor na tignan palagi ang iyong blood glucose level.
Paraan kung paano maiiwasan ang diabetes:
Paano maiiwasan ang diabetes? | Larawan mula sa Background photo created by schantalao – www.freepik.com
- Isama ang mga pagkaing mayaman sa fiber at saktong carbohydrate sa iyong diyeta. Ang pagkain ng mga prutas, gulay, at fiber ay makakatulong na mapanatili ang antas ng glucose ng iyong dugo.
- Kumain nang regular na agwat
- Kumain ka lang hanggang mabusog ka.
- Kontrolin ang iyong timbang at panatilihing malusog ang iyong puso. Nangangahulugan iyon na panatilihin sa isang minimum na pagkain ng carbohydrates, sweets, at fat ng hayop.
- Mag-ehersisyo ng kalahating oras ng aerobic araw-araw upang matulungan ang iyong puso. Ang ehersisyo rin ay makakatulong upang makontrol ang glucose ng dugo.
Sabi pa rin ni Doktora Chua,
“Palagi ang sinasabi sa akin ng mga pasyente ko ay bawal na ako sa maraming pagkain. Ngunit, palagi kong sinasabi ay pwede. Basta sakto lang.”
Gamot para sa type 2 diabetes
Sa ibang mga kaso, ang pagbabago ng lifestyle ay sapat upang makontrol ang iyong type 2 diabetes. Pero kapag hindi, may ilang mga medikasyon para makatulong dito, ilan sa mga ito ay ang mga sumusunod:
Paano maiiwasan ang diabetes? | Larawan mula sa People photo created by yanalya – www.freepik.com
- metformin, na nakakababa ng iyong blood glucose levels at nag-i-improve kung paano mag-respond ang iyong katawan sa insulin.
- sulfonylureas, ito ay oral medications na nakakatulong upang gumawa ng mas maraming insulin ang iyong katawan.
- meglitinides, ito ay fast-acting, short-duration na medikasyon na nag stimulate ng iyong pancreas para maglabas ng maraming insulin.
- thiazolidinediones, ginagawang sensitibo ang iyong katawan sa insulin.
- dipeptidyl peptidase-4 inhibitors, ito ay tumutulong upang mabawasan ang blood glucose levels.
- glucagon-like peptide-1 (GLP-1) receptor agonists, nakakabagal ng digestion at nagiimprove ng blood glucose levels
- sodium-glucose cotransporter-2 (SGLT2) inhibitors, na nakakatulog upang maiwasan ng kidney na ireabsorb ang glucose sa iyong dugo at ipunta ito sa iyong ihi.
Prediabetes
Ang Prediabetis ay mas mataas ang iyong blood sugar level kaysa sa normal. Ngunit, hindi ito mataas para maging Type 2 diabetes.
Subalit kapag hindi nabago ang ‘yong lifestyle. ang mga matatanda at bata na may prediabetes ay maaaring magkaroon ng Type 2 diabetes. Kaya naman, ang pag-eehersisyo at sapat na pagkain ng masusustansya ay kinakailangan.
Gestational diabetes
Ito ay ang resulta ng pagbabago ng iyong hormone habang ikaw ay nagbubuntis. Ang placenta ay naglalabas ng hormones na rason kung bakit ang buntis na babae ay hindi sensitibo sa epekto ng insulin. Ito ay nagiging sanhi ng blood high sugar sa pagbubuntis.
Ikaw ay madaling magkaroon ng gestational diabetes kapag:
- Mataas ang timbang
- Higit sa gulang na 25 anyos
- Nagkaroon na ng gestational diabetes sa huli mong pagbubuntis
- Ang iyong baby ay higit sa 9 pounds
- May pamilyang mayroong type 2 diabetes
- Mayroong polycystic ovary syndrome
Komplikasyon sa pagkakaroon ng gestational diabetes:
- Premature Birth
- low blood sugar
- jaundice
- Pwedeng magkaroon ng type II diabetes
Komplikasyon sa pagkakaroon ng Diabetes
Mga komplikasyon na maaaring maranasan dahil sa diabetes. | Larawan mula sa Woman photo created by jcomp – www.freepik.com
Ang pagkakaroon ng high blood sugar levels ay nakakasira ng iyong organ at tissues sa iyong buong katawan. Ang pagkakaroon ng mataas na high blood sugar ay nangangahulugang maraming komplikasyon ganun din sa pagkakaroon ng sobrang baba na sugar levels.
Ito ang iilan sa komplikasyon sa pagkakaroon ng sakit na diabetes:
- heart disease, heart attack at stroke
- neuropathy
- nephropathy
- Pagkawala ng paningin
- Paghina ng pandinig
- Pagkasira ng mga paa
- Pagkakaroon ng sakit sa balat
- Depression
- Dementia
Sources:
SouthernNevada, Web MD, Healthline
Dito sa theAsianparent Philippines ay mahalaga sa amin ang makapagbigay ng impormasyon na wasto, makabuluhan at napapanahon ngunit hindi ito dapat gawing pamalit sa payo ng doktor, o kaya sa medical treatment. Walang pinanghahawakang responsibilidad ang theAsianparent Philippines sa mga nagnanais na uminom ng gamot base sa impormasyon sa aming website. Kung mayroong agam-agam, ay nirerekomenda naming magpakonsulta sa doktor upang makakuha ng mas malinaw na impormasyon.