Ang pagkakaroon ng alagang hayop ay nakakatulong upang mabawasan ang ating stress, anxiety at depression. Ngunit ano nga ba ang mga alagang hayop na pwedeng magkaroon ng rabies.
Alamin sa arikulong ito:
- Ano ang mga alagang hayop na mayroong rabies?
- Pagtaas ng kaso ng rabies sa Pilipinas
- Mga sintomas na may rabies ang iyong aso
Anong mga hayop ang nakakakuha ng rabies?
Ang mga rabies ay nakakaapekto lamang sa mga mammal. Kaya naman ang mga ibon, ahas, at isda ay hindi makakakuha at makapagpasa nito. Ngunit ang sinumang mammal ay maaaring makakuha ng rabies, kabilang ang mga tao.
Ang rabies ay isang sakit na sanhi ng isang virus. Ito ay makikita sa laway ng aso na pwedeng maipasa sa pamamagitan ng isang kagat sa hayop man, o tao.
Inaatake ng virus ang nervous system na nagreresulta ng lagnat, pananakit ng ulo at katawan at pangkalahatang kahinaan.
Habang lumalala ang rabies, inaatake nito ang utak kung saan pwedeng humantong sa pag-uugali ng “baliw na aso”
Ayon kay Dr. Dessi Roman isang Chemical Associate Professor sa aming isinagawang webinar sa theAsianparent Philippines Facebook page,
“100 % fatal rate ng rabies, ngunit 100% preventable din ito. Kaya ikaw ay magpabakuna agad.
Nagagamot ang rabies sa mga tao sa pamamagitan ng pagbabakuna ng antiviral vaccinations.
Pagtaas ng kaso ng rabies sa Pilipinas
Ayon kay Dr. Dessi Roman, tumataas ang bilang ng mga kaso ng rabies sa Pilipinas — kasalukuyang nasa ika-apat na bansang may pinakamaraming rabies tayo — at ito ay dumarami, sa kabila ng mga pangako ng gobyerno na aalisin ang problema sa bansa sa taong 2020.
Noong 1998, 362 na mga Pilipino ang namatay sa rabies, kumpara sa 321 noong 1997 at 337 noong 1996. Halos 10000 na mga aso ang pinaniniwalaang nahawahan naman ng sakit bawat taon.
Ngunit ani ni Dr. Dessi, ay ginagawa lahat ng gobyerno ang kanilang makakaya upang mapagtagumpayan ang sakit na rabies.
Ang pinagsisimulan ng problema ay ang kakulangan sa impormasyon ng publiko sa sakit na rabies. Kadalasanag binabalewala ng may-ari ng hayop ang libreng bakuna sa kanilang baranggay ayon kay Dr Jose Abella, direktor ng Communicable Disease Control Service ng Department of Health.
Larawan mula sa iStock
Gayunpaman, ang isa pang problema ay ang pagsususpinde ng gobyerno ng paggawa ng bakunang rabies noong 1996 nang ilipat biological production.
Sinusubukan ngayon na bumili ng 10m pesos na halaga ng bakuna mula sa mga international supplier. Mayroon lamang 42000 na doses ng bakuna sa bansa, na kung saan ay hindi halos sapat upang mabakunahan ang populasyon ng pitong milyong aso.
Ang unang hakbang ay turuan ang mga tao kung papaano maiiwasan ang pagkakaroon ng rabies. Sa kadahilanang, marami pa rin ang mga taong nainiwala na ang pagkahawa sa rabies ay nagmumula lang sa mga ligaw na aso o pusa (stray dogs or cats).
Ngunit sa katunayan 88% na impeksyon ay nagmumula sa ating mga alagang aso at 2% naman para sa ting mga pusa. Paliwanag ni Dr Luningning Elio-Villa, coordinator ng programa ng rabies control ng Department of Health.
Larawan mula sa iStock
Mga mababangis na hayop na mayroong Rabies
Ang sinumang mammal ay maaaring magkaroon at makapagpasa ng rabies.
Ang rabies ay madalas na naiulat sa mga mammal na madalas may interaksyon sa tao o kung hindi naman ay nakatira malapit sa kanila kabilang ang mga:
- Raccoons
- Skunks
- Bats
- Foxes
Mga kaso ng rabies na naiulat din:
- Usa
- Woodchucks
- Mongoose
- Opossums
- Coyotes
- Fox
- Monkeys
Ang iyong alagang ibod o pagong ay hindi makakapagpasa ng rabies. Sa kabilang banda, ang iyong mga alagang hayop ay pwede. katulad ng mga susunod:
- Aso
- Pusa
- Baka
- Kabayo
- Kuneho
Larawan mula sa iStock
BASAHIN:
Paano mo malalaman kung ang isang hayop ay mayroong rabies?
Hindi mo masasabi kung ang isang hayop ay mayroong rabies sa pamamagitan lamang ng pagtingin dito. Ang tanging paraan upang matiyak na sigurado kung ang isang hayop (o isang tao) ay mayroong rabies ay upang magsagawa ng pagsubok sa laboratoryo.
Gayunpaman, ang mga hayop na may rabies ay maaaring kumilos nang kakaiba. Ang ilan ay maaaring agresibo at susubukan kang kagatin o iba pang mga hayop o pagbula ng bibig. Minsan ipinapakita ito sa mga pelikula bilang mga hayop na “nagbubula sa bibig.”
Ngunit hindi lahat ng mga hayop na may rabies ay magiging agresibo o malalubog. Ang ibang mga hayop ay maaaring kumilos na mahiyain, at ang isang ligaw na hayop ay maaaring mabagal lumipat o kumilos. Maaaring madali kang makalapit dito na hindi sila nagiging agresibo.
Larawan mula sa iStock
Dahil hindi iyon ang paraan ng paggawi ng mga ligaw na hayop, dapat mong tandaan na maaaring may mali. Ang ilang mga hayop ay maaaring hindi magpakita ng anumang mga palatandaan ng pagkakaroon ng rabies. Mahalagang iwanang nag-iisa ang mga ligaw at batang hayop na magkasama.
Ang pinakamagandang bagay na gawin ay huwag kailanman pakainin o lapitan ang isang ligaw na hayop. Mag-ingat sa mga alagang hayop na hindi mo alam. Kung nakakita ka ng isang ligaw na aso o pusa, huwag itong alaga.
Ito ay lalong mahalaga kung naglalakbay ka sa isang bansa kung saan karaniwan ang rabies sa mga aso. Kung ang anumang hayop ay may kakaibang kumikilos, tawagan ang iyong lokal na opisyal ng pagkontrol ng hayop para sa tulong.
Ang ilang mga bagay na hahanapin ay:
- Pagkakaroon ng sakit
- Hirap lumunok
- Naglalaway
- Nahihirapang gumalaw
- Mahiyain
- Agresibo
- Paniki na nasa lupa
Tatlong Kategorya ng Rabies
May tatlong kategorya ang kagat ng rabies ito ay ang mga sumusunod:
1. Paghawak o pagpakain ng aso, nadilaan ng hayop ang iyong balat na walang sugat (no exposure).
2. May gasgas na sa balat mula sa kalmot o kagat. Ngunit hindi patuloy ang pagdurugo (exposure).
3. Nahiwa na talaga ang iyong balat at patuloy ang pagdurugo mula sa parteng may kagat o kalmot.
Mga dapat gawin kapag nakagat ng hayop na may rabies
Larawan mula sa iStock
Narito ang mga hakbang sakaling nakalmot o nakagat ng hayop:
- Hugasan kaagad ng sabon at running water ang kalmot o kagat ng pusa. Itapat sa gripo o buhusan ng tubig gamit ang tabo para siguradong malinis ang mikrobyo. Gawin ito ng ilang minuto.
- Tingnang mabuti ang kalmot o kagat kung may sugat o kung may “puncture wound”. Pahiran kaagad ng antibiotic ointment tulad ng Fucidine, nagdugo man ito o hindi.
- Kung patuloy ang pagdurugo, diinan ang sugat gamit ang isang malinis na tuwalya o bimpo para mapigil ang pagrudugo.
- Lagyan ng sterile na bandage para maproteksiyunan at walang virus na pumasok sa iyong nakabukang sugat sa katawan.
- Maliit man o malaki ang kalmot o kagat ng pusa, kailangang dalhin sa doktor kaagad para mabigyan ng nararapat na medical attention at maagapan ang komplikasyon, lalong lalo na kung bata ang nakagat o nakalmot.
Kailan ka dapat magpatingin sa doktor?
Kung nakipag-ugnay ka sa anumang wildlife o hindi pamilyar na mga hayop, lalo na kung ikaw ay nakagat o gasgas, dapat kang makipag-usap sa isang healthcare o propesyonal sa kalusugan ng publiko upang matukoy ang iyong panganib para sa rabies o iba pang mga karamdaman.
Ang isang mahalagang kadahilanan sa pagpapasya kung dapat kang makatanggap ng pagbabakuna sa rabies (post expose prophylaxis) ay kung ang hayop na na-expose sa iyo ay matatagpuan at mahawak para sa pagmamasid Ang mga desisyon ay hindi dapat naantala.
Ngunit kung ikaw ay nakatanggap ng pre-expose prophylaxis ay hindi dapat mangaba dahil ikaw ay may dagdag na proteksyon laban sa rabies. At isang bakuna o booster na lang ang gagawin sa iyo upang maiwasan ang nakakamatay na sakit na ito.
Sources: