Narinig mo na ba ang salitang lupus? Pamilyar ka ba sa sakit na ito o mayroon ka bang kakilala na may ganitong karamdaman? Ano ang sakit na lupus? Narito ang mga bagay na dapat mong malaman tungkol sa lupus.
Ano ang sakit na lupus?
Ang lupus ay isang uri ng autoimmune disease kung saan inaatake ng katawan ang sarili nitong mga organs. Posibleng maapektuhan ng sakit na ito ang joints, balat, kidneys, blood cells, utak, puso, at ang baga.
Mahirap ma-diagnose ang sakit na ito dahil ang mga sintomas ay minsan inaakalang dahil sa ibang sakit. Ang pinakakaraniwang sintomas ng lupus ay mapulang rashes sa mukha, ngunit hindi lahat ng kaso ng lupus ay may ganitong sintomas.
Hindi pa rin matukoy ang eksaktong sanhi ng lupus, ngunit mayroong mga tao na mas mataas ang posibilidad na magkaroon nito. Posible rin daw na ito ay dulot ng impeksyon, ilang mga gamot, o kaya ang pagiging exposed sa araw.
Nagdudulot ng pamamaga ng katawan lalo na ng mga organ sa loob ng katawan ang lupus. Karamihan sa mga sintomas ng lupus ay pabugso-bugso o nawawala at bumabalik.
Tinatawag na flare-ups ang pagbugso o biglang paglabas ng mga senyales ng lupus. Ang taong may lupus ay maaaring makaranas ng pananakit ng katawan lalo na ng mga joints, sensitibong balat at rashes, at isyu sa mga internal organs tulad ng utak, baga, bato, at puso.
Risk factor
Ang lupus ay pinakakaraniwang nakukuha ng mga babae, at sa edad na 15-45. Bukod dito, mas prone din sa pagkakaroon ng lupus ang mga Asian, kaya importanteng alamin kung anu-ano ang mga sintomas ng lupus sa babae man o lalaki.
Karaniwan man sa mga babae ang lupus, pero kahit na sino, babae, lalaki, sanggol, bata, o matanda man ay maaaring magkaroon ng sakit na ito.
Ayon sa Cleveland Clinic, 90% ng mga na-diagnose na taong may lupus ay mga babae na nasa reproductive age nila. Mahirap umano itong ma-diagnose dahil nga ang mga sintomas nito ay halos kagaya ng senyales ng iba pang mga sakit. Kaya naman, posibleng maraming tao na may lupus ang hindi na nadiagnosed sa sakit na ito.
Bukod sa mga Asian, prone din ang mga African-American, Hispanic, at Native American na mga babae sa sakit na ito. Mas mataas din ang tiyansa na magkaroon ka ng lupus kung mayroon kang kapamilya o kamag-anak na nagkaroon na ng sakit na ito.
Ano ang lupus? | Larawan mula sa Shutterstock
Iba’t ibang uri ng lupus
Ayon sa Hopkins Medicine, mayroong apat na pangunahing uri ng lupus. Kaya naman, kung makitaan ng sintomas ng lupus sa babae man o sa lalaki, mahalagang magpatingin sa doktor. Sa pagtingin ng doktor, magsasagawa ito ng mga pagsusuri para malaman kung anong uri ng lupus ang nakaaapekto sa pasyente.
Narito ang iba’t ibang uri ng lupus:
Lupus of the Skin
Mayroong tatlong uri ng Lupus of the skin, ang acute cutaneous lupus, subacute cutaneous lupus erythematosus, at ang chronic cutaneous lupus erythematosus o discoid lupus erythematosus (DLE). May mga pagkakataon na kailangang sumailalim sa skin biopsy ang pasyente para matukoy ang mga uri ng lupus na nabanggit. Iba’t iba kasi ang characteristics ng rashes nito tulad ng itsura at pattern.
Ang pangunahing sintomas ng chronic cutaneous lupus erythematosus ay ang rash na nag-iiwan ng matinding peklat. Tipikal na tumutubo ito sa mukha, leeg, at anit. Kung sa anit ito tumubo ay posible itong magdulot ng permanenteng pagkawala ng buhok sa bahaging apektado. Pangkaraniwan ang ganitong uri ng lupus sa mga naninigarilyo.
Drug-induced lupus erythematosus
Nakasaad na sa pangalan nito na ang uri ng lupus na ito ay nakukuha sa pag-take ng certain prescription drugs. Nagdudulot ito ng pamamaga ng baga at mga joints. Ilan sa mga gamot na maaaring magdulot ng drug-induced lupus ay ang mga sumusunod:
- Hydralazine
- Procainamide
- Isoniazid
- Minocycline
- Anti-TNF
Neonatal lupus erythematosus
Hindi pangkaraniwan ang sakit na ito. Uri ito ng lupus na nakaaapekto sa mga baby na anak ng mga babaeng may anti-Ro at anti-La antibodies. Ang mga antibody na ito ng ina ay makaaapekto sa heart conduction ng baby. Pagkapanganak ay maaaring magkaroon ng skin rash ang sanggol, gayundin ng problema sa atay o mababang bilang ng blood cells.
Systemic Lupus Erythematosus (SLE)
Ito ang pinakakaraniwang uri ng lupus na nakaaapekto sa mga babae. Kapag sinabing lupus, ang SLE agad ang unang papasok sa isip ng tao. Nakaaapekto ang sakit na ito sa mga organ lalo na sa balat, joints, at kidneys.
Sanhi ng lupus
Ang immune system ay nilalabanan ang antigen tulad ng viruses, bacteria, at germs na masama sa katawan ng tao. Ito ang natural nagpo-produce ng antibodies na lumalaban sa mga bacteriang ito. Ang autoantibody ay inaatake ang DNA ng isang tao na nagdudulot ng lupus.
Maaari ring magkaroon ng lupus kung ang katawan ng tao ay walang natural na prosesong tinatawag na cell death process kung saan inaalis ng katawan ang mga patay na cells. Kung hindi dumadaan sa ganitong proseso ang katawan ng isang tao, mas humihina ang kanyang immune system.
Ayon sa pananaliksik, ang mga sumusunod na kadahilanan ay nagpapataas ng tiyansa ng pagkakaroon ng SLE:
-
Genetics
Napag-alaman sa mga pag-aaral na maaaring iugnay ang lupus sa kakulangan ng mga gene na HLA-DR2, HLA-DR3 o complement C4. Mas mataas ang tiyansa ng mga miyembro ng pamilya ng isang pasyente ng SLE na magkaroon ng sakit na ito.
-
Estrogen
Malapit na kaugnay ang lupus sa estrogen, dahil kadalasang nangyayari ito sa kababaihan na nasa edad ng pagpaparami. Maaaring maging sanhi ng paglala ng sakit ang pagbubuntis at paggamit ng mga pilduras na contraceptive na nagtataglay ng estrogen.
Maraming pasyente na tapos na ang menopause ang makakaranas na guminhawa ang kanilang sintomas nang walang karagdagang pangangailangan para sa gamot.
Ang iba’t ibang mga aspeto ng iyong kapaligiran ay maaari ring dagdagan ang iyong panganib na magkaroon ng lupus. Ang mga kadahilanan tulad ng matagal na pagkababad sa sikat ng araw at stress. Lahat ay maaaring maging sanhi ng lupus. Ang paninigarilyo ay maaari ring maging isang sanhi ng lupus.
-
Ultraviolet Ray
Maaaring magdulot ng SLE ang sunbathing. Habang ang pinagbabatayang sanhi ay hindi pa rin malinaw, posible na ang protinang nililikha ng mga cell ng balat kapag nalantad sa ultraviolet ay nakakairita sa immune system, kaya nagdudulot ng pamamaga.
-
Gamot
Ang matagal na pag-inom ng ilang partikular na gamot, kabilang ang mga gamot laban sa hypertension tulad ng hydralazine, mga gamot sa pag-iisip tulad ng chlorpromazine o mga gamot laban sa tuberkulosis ay maaaring magdulot ng lupus. Gayunman, bihira ang lupus na dulot ng gamot.
-
Lahi
Mas karaniwan ang SLE sa mga taong Asyano at Aprikano ang pinagmulan kaysa sa Caucasian.
Mga sintomas ng lupus
Ano ang lupus? | Larawan mula sa Shutterstock
Narito ang mga sintomas ng lupus na dapat bantayan:
- Matinding pagod
- Pagkakaroon ng lagnat
- Paninigas at pamamaga ng mga buto at kasu-kasuan
- Hugis butterfly na rashes o pamumula sa mukha, na tinatakpan ang pisngi at ilong
- Sugat sa balat na sumasakit kapag naaarawan
- Namumutla ang daliri sa kamay at paa kapag malamig
- Nahihirapang huminga
- Panunuyo ng mata
- Sakit ng ulo, pagkalito, at memory loss
Ang lupus ay maaari ring magdulot ng komplikasyon sa mga organs, lalong-lalo na sa kidneys. Sa katotohanan, kidney failure ang pangunahing sanhi ng pagkamatay dahil sa sakit na ito.
Para sa mga inang mayroong lupus, mas mataas rin ang posibilidad na sila ay magkaroon ng miscarriage.
Ano ang mabisang gamot sa lupus?
Sa kasalukuyan, wala pang gamot sa sakit na lupus. Ngunit mayroon namang magagawa upang i-manage ang mga sintomas ng karamdaman na ito.
Ano ang mabisang gamot sa lupus?
Noong 2011, inaprubahan ng Food and Drug Administration ang belimumab, isang uri ng immunosuppressive drugs, upang ma-kontrol ang sakit. Ang Hydroxychloroquine and corticosteroids tulad ng prednisone ang karaniwang ginagamit na gamot para sa lupus.
Bukod dito, narito ang mga pangkaraniwang gamot upang gamutin ang lupus:
-
Nonsteroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs)
Halimbawa nito ay ibuprofen at naproxen. makakatulong na mabawasan ang banayad na sakit at pamamaga sa mga kasukasuan at kalamnan.
-
Corticosteroids
Maaaring makatulong na mabawasan ang pamamaga at sakit. Ito ay tinatawag ding steroid at may iba’t ibang anyo mga tabletas o cream na inilalapat sa balat.
-
Antimalarial drugs
Ang mga gamot na pumipigil o nakakagamot ng malaria ay nakagagamot din sa sakit tulad ng pantal sa balat, pagkapagod, at pamamaga ng baga. Dalawang karaniwang mga gamot na antimalarial ay ang hydroxychloroquine (Plaquenil) at chloroquine phosphate (Aralen).
Natuklasan ng mga pag-aaral na ang pagkuha ng gamot na antimalarial ay maaaring tumigil sa mga lupus flares at maaaring makatulong sa mga taong may lupus na mabuhay nang mas matagal.
-
BLyS-specific inhibitors
Nililimitahan ng mga gamot na ito ang dami ng mga abnormal na B cells (mga cell sa immune system na lumilikha ng mga antibodies) na matatagpuan sa mga taong may lupus.
-
Immunosuppressive agents/chemotherapy
Ang mga gamot na ito ay maaaring gamitin sa matinding mga kaso ng lupus kung ang lupus ay nakakaapekto sa mga pangunahing organs ng katawan at iba pang paggamot ay hindi gumagana.
Maaaring kailanganin mo ang iba pang mga gamot upang gamutin ang mga sakit o sakit na naka-link sa iyong lupus – tulad ng mataas na presyon ng dugo o osteoporosis. Maraming mga tao na may lupus ay mataas ang tyansa ng pamumuo ng dugo, na maaaring maging sanhi ng isang stroke o atake sa puso.
Maaaring magreseta ang iyong doktor ng mga anticoagulant (“mga payat ng dugo”), tulad ng warfarin o heparin, upang maiwasan ang iyong dugo mula sa pagbuo ng masyadong madali.
Babala: Hindi ka maaaring uminom ng warfarin habang nagbubuntis.
Mahalagang magpakonsulta sa iyong doktor upang malaman ang pinakamainam na treatment sa iyo. Ito ay dahil iba-iba ang manifestations ng sintomas ng lupus, at dahil dito kailangan baguhin ang treatment sa bawat taong may lupus. Ang mahalaga ay sundin ang payo ng doktor at huwag mag atubiling magpatingin kung mayroong nararamdamang kakaiba sa iyong katawan.
Paano makakaiwas sa sakit na ito?
Mahalaga ang pagkakaroon ng malakas na pangangatawan upang makaiwas sa sakit na ito.
Pag-e-ehersisyo
Ang mga ehersisyo na may mababang epekto tulad ng paglalakad, paglangoy, at pagbibisikleta ay makakatulong sa iyo na mapanatili ang kalamnan at babaan ang iyong mga posibilidad na magkaroon ng osteoporosis (pagnipis ng mga buto).
Magpahinga nang sapat
Maglaan ng oras para magpahinga. Ang panahon ng aktibidad ay may kaakibat na panahon ng pamamahinga.
Kumain nang tama
Kumain ng mga pagkaing mayaman sa bitamina.
Huwag manigarilyo
Ang paninigarilyo ay maaaring maapektuhan ang daloy ng dugo at gawing mas malala ang mga sintomas ng lupus. May masama ding dulot ang usok ng tabako sa iyong puso, baga, at tiyan.
Limitahan ang pagpapa-araw
Limitahan ang iyong oras sa sikat ng araw lalo na sa pagitan ng 10 ng umaga at 2 ng hapon. Magsuot ng salaming pang-araw, sumbrero, at sunscreen kapag nasa labas.
Agapan ang lagnat
Ang lagnat ay maaaring isang palatandaan ng isang impeksyon o isang lupus flare-up. Agapan agad ito.
Ang pagpapatingin sa doktor ay makakatulong upang malaman kung mayroon ka bang lupus. Kung mas maaga ito ma-detect, ay mas madali rin itong magagamot at makokontrol ang mga sintomas nito.
Maraming mga tao ang may lupus nang mahabang panahon bago ito napansin. Kung sa palagay mo ay mayroon kang lupus, makipag-ugnay sa doktor para sa isang paunang pagsusuri. Kung mayroon kang lupus, kailangan itong gamutin at pamahalaan nang maaga hangga’t maaari.
Larawan mula sa Shutterstock
Ang Lupus ay talamak, kumplikado, at mahirap masuri. Hindi masasabi ng isang solong pagsubok sa lab kung mayroon kang lupus. Maraming mga sintomas ng lupus ang katulad ng mga sintomas ng iba pang mga sakit na madalas nawawala at bumabalik.
Gagamitin ng iyong doktor sa pangunahing pangangalaga o rheumatologist ang iyong kasaysayan ng medikal, isang pisikal na pagsusulit, at maraming gawain pati na rin ang mga espesyal na pagsusuri upang maalis ang iba pang mga sakit.
Karagdagang impormasyon isinulat ni Jobelle Macayan
Dito sa theAsianparent Philippines ay mahalaga sa amin ang makapagbigay ng impormasyon na wasto, makabuluhan at napapanahon ngunit hindi ito dapat gawing pamalit sa payo ng doktor, o kaya sa medical treatment. Walang pinanghahawakang responsibilidad ang theAsianparent Philippines sa mga nagnanais na uminom ng gamot base sa impormasyon sa aming website. Kung mayroong agam-agam, ay nirerekomenda naming magpakonsulta sa doktor upang makakuha ng mas malinaw na impormasyon.